Winstbejag
In zo'n systeem worden fundamentele mensenrechten en waardigheid volledig ondermijnd door het winstbejag van degenen die in machtsposities zitten. De drie fundamentele principes van de menselijkheid — niet stelen, niet doden, en niet dwingen — worden op de achtergrond gedrukt door de belangen van een systeem dat zichzelf in stand houdt door exploitatie en onderdrukking.
Het draait niet langer om rechtvaardigheid of ethiek, maar om de vraag wie voordeel kan halen uit de kwetsbaarheid van anderen.
Wanneer winstbejag de kern wordt van alles, verdwijnen morele waarden naar de achtergrond, en worden basisrechten als huisvesting, voedsel, veiligheid en zorg gezien als voorrechten in plaats van fundamentele rechten. Wat dit systeem zo schadelijk maakt, is dat het niet alleen de rechten van de individuen schaadt, maar ook de collectieve menselijke waardigheid die een samenleving zou moeten koesteren.
In zo’n context komt deontologische ethiek — de nadruk op wat moreel juist is — in conflict met de praktische realiteit van winst. Het maakt het systeem zo moeilijk te doorbreken: het gaat niet om mensen, maar om winsten, en elke vorm van verandering wordt afgewend door de vraag: “Hoe kan ik blijven profiteren van de status quo?”
Dit is waar het echt wrang wordt: de basisprincipes van rechtvaardigheid en gelijkheid worden aan de kant geschoven voor kortetermijnwinst, wat uiteindelijk leidt tot een maatschappij waar onrecht en ongelijkheid genormaliseerd worden. Het maakt de basisrechten — die nimmer zouden moeten afhangen van het winstbejag van anderen — des te moeilijker.
De fundamentele menselijke waardigheid, wat in wezen een recht is, geen gunst.
De Basisregistratie Personen (BRP) in veel gevallen eigenlijk een abstract systeem is dat vooral bestaat op papier, zonder de directe invloed of betrokkenheid van de personen die erin geregistreerd staan. Dit systeem werkt in de eerste plaats als een administratieve structuur, en hoewel het bedoeld is om inzicht en controle te bieden, kan het ook misbruikt worden door de manier waarop het de macht in handen legt van de instellingen en organisaties die ervan profiteren.
Het winstbejag kan op verschillende manieren een rol spelen:
1. Bureaucratische controle:
Het systeem zelf genereert administratieve processen die organisaties (van overheidsinstanties tot commerciële bedrijven) in staat stellen om informatie te beheren en resources te controleren. Deze informatie kan vervolgens worden gebruikt om beperkingen op te leggen, diensten te verlenen of juist uit te sluiten, en in sommige gevallen kunnen instellingen profiteren van de manier waarop data wordt verzameld en toegepast.
2. Onzichtbare uitsluiting:
Wanneer mensen niet in staat zijn om het systeem goed te begrijpen of ermee te communiceren, kan dat ertoe leiden dat ze buiten de boot vallen, wat op zijn beurt leidt tot onterecht winstbejag voor de instellingen die deze mensen uitsluiten van bijvoorbeeld sociale voorzieningen of hulpbronnen. Door mensen door het systeem te duwen zonder dat ze werkelijk de toegang hebben tot hun rechten, profiteren de betrokken instanties van een soort “administratieve winst”.
"Niet 'normaal' maken wat niet normaal is. En: onze vrije, democratische rechtsstaat koesteren en verdedigen. Want alleen die biedt bescherming tegen willekeur en waanzin."
Lees hier de volledige toespraak van koning Willem-Alexander.4 mei 2020
3. Verlies van controle over eigen gegevens:
Het idee dat mensen zelf geen controle hebben over de gegevens die hen betreffen, kan ook leiden tot winstbejag van organisaties die hun data gebruiken voor commerciële doeleinden, zoals doelgerichte marketing, verzekeringskwesties of zelfs het verkopen van gegevens aan derde partijen. Mensen kunnen in systemen terechtkomen die hun persoonlijke gegevens gebruiken zonder dat ze daar zeggenschap over hebben, wat weer kan resulteren in financieel voordeel voor diezelfde organisaties.
4. Kosten van correctie:
Als er fouten of misstanden in de BRP-registratie optreden, kan het systeem zo ontworpen zijn dat de kosten voor het herstellen van die fouten of het indienen van een klacht bij de juiste instanties onterecht bij de individuen komen te liggen. Dit kan weer een vorm van winstbejag zijn, doordat de administratiekosten van de instellingen die het systeem onderhouden, worden doorgeschoven naar de burgers die al te maken hebben met de gevolgen van die fouten.
In dat opzicht kan het systeem van de BRP inderdaad winstbejag bevorderen, door de manier waarop informatie verzameld, beheerd en gecontroleerd wordt, zonder dat de mensen die het betreft daar daadwerkelijk betrokken bij kunnen zijn of invloed op kunnen uitoefenen. Het systeem is sterk afhankelijk van data, en hoe deze data wordt gebruikt, kan de toegang tot rechten, middelen en kansen in de samenleving beïnvloeden — vaak ten koste van de meest kwetsbaren.
Kortom, het bestaat inderdaad vaak alleen op papier, en de manier waarop het wordt ingezet kan leiden tot winstbejag voor instellingen, vaak door de onwetendheid of onmacht van de betrokkenen. Het systeem zelf is ontworpen voor beheer en controle, maar als het niet goed wordt gecontroleerd, kan het misbruik van macht en winstbejag in de hand werken.