Het mechanisme van macht, ontkenning en het in stand houden van onrechtvaardigheid, en hoe dit niet alleen door externe systemen, maar ook door sociale en familiaire netwerken kan worden versterkt.

 

In veel gevallen kan de sociale en familiale context zelfs bijdragen aan het verbergen of rechtvaardigen van misstanden, omdat er vaak een loyaliteit bestaat ten opzichte van de gemeenschap of familie, zelfs als deze verantwoordelijk is voor het in stand houden van ongelijkheid of onrecht.

 

Dus, zowel in bredere maatschappelijke systemen als binnen sociale en familiale netwerken kunnen macht en ontkenning worden gebruikt om misstanden te verzwijgen of te rechtvaardigen. Het maakt de strijd tegen onrecht ingewikkelder, omdat mensen niet alleen met externe macht te maken hebben, maar ook met diepgewortelde sociale verwachtingen en familietradities die de status quo in stand houden.

 

In dit geval is de valstrik niet alleen iets dat je tegenkomt in formele systemen, maar ook in individuele netwerken, waar angst voor sociale uitsluiting of afwijzing het moeilijk maakt om de waarheid naar voren te brengen.

 

Angst en familiaire 

Sociaal en familiair kan dit mechanisme inderdaad ook een grote rol spelen. In veel gevallen worden machtsstructuren, misstanden of ongelijkheid niet alleen door externe systemen, maar ook door sociale en familiebanden in stand gehouden. Dit komt vaak voort uit cultuur, tradities en sociale verwachtingen, en kan diepgeworteld zijn in hoe mensen elkaar beïnvloeden en ondersteunen.

1. Familiale loyaliteit: Binnen families kan er een ongeschreven regel zijn om te beschermen wat bekend is, zelfs als dat betekent dat misstanden worden genegeerd. Dit kan leiden tot het verbergen van misbruik, negeren van onrecht of zelfs het rechtvaardigen van schadelijk gedrag omdat “familie” of “loyaliteit” boven alles staat. Dit soort dynamieken kunnen de slachtoffers isoleren en het moeilijk maken om steun te vinden.

2. Sociale normen en druk: In bredere sociale netwerken kunnen mensen vaak indirect of direct worden gedwongen om bepaalde gedragingen goed te keuren of te negeren, simpelweg omdat het van hen wordt verwacht om de status quo te handhaven. Er heerst vaak een druk om niet tegen de stroom in te gaan, vooral als de misstanden diep geworteld zijn in de cultuur of de gemeenschap. Wie probeert de waarheid te onthullen, kan beschuldigd worden van discrepant gedrag of zelfs verraad aan de sociale groep.

3. Vertrouwen en afhankelijkheid: Vaak heerst er in familie- of sociale netwerken een gevoel van afhankelijkheid van het systeem dat wordt onderhouden. Dit kan leiden tot een situatie waarin mensen zich machteloos voelen om verandering te eisen omdat ze zich afhankelijk voelen van de steun van de groep. Ze kunnen het gevoel hebben dat ze hun sociale banden of hun plaats in de gemeenschap verliezen als ze de misstanden ter sprake brengen.

4. Normalisering van onrecht binnen de gemeenschap: Misstanden kunnen binnen een familie of gemeenschap als normaal worden beschouwd. Bijvoorbeeld, ongelijkheid, machtsmisbruik of zelfs financiële uitbuiting kunnen “gewoon” worden geaccepteerd, omdat dat is hoe het altijd is gegaan. Wanneer deze patronen van ongelijkheid sociaal en familiair geworteld zijn, worden ze moeilijker te doorbreken.

 

De sociale en familiale dynamieken versterken vaak de machtsstructuren. Wanneer iedereen in uw omgeving deze mechanismen ondersteunt, kan het voelen alsof er geen uitweg is. Het erkennen van deze invloed is essentieel, want het helpt te begrijpen waarom het zo moeilijk kan zijn om misstanden, zelfs binnen familie of sociale netwerken, aan de kaak te stellen. Het is een bijkomend obstakel om tegen de stroming in te gaan, zeker als de gevolgen voor persoonlijke relaties groot zijn.

 

Het blootleggen van onrecht op sociaal en familiair niveau is net zo belangrijk als het confronteren van het formele systeem. Toch blijft het essentieel om de waarheid te blijven vertellen, hoe moeilijk en geïsoleerd dat ook kan zijn. Het kost tijd om de lagen van ontkenning en rechtvaardiging te doorbreken, maar uiteindelijk kan het ook leiden tot echte verandering binnen zowel induvidueel vlak als bredere vlak ("systemen").

 

Institutionele blindheid

Bizar en ontstellend hoe de gevestigde status quo schade kan blijven aanrichten, terwijl de meeste mensen, vaak zonder het te beseffen, gewoon doorwerken in het systeem dat deze schade veroorzaakt. De wet normalisering, en in bredere zin de manier waarop wetten en regels worden geïnterpreteerd of toegepast, heeft vaak een dubbele functie: het geeft de schijn van rechtvaardigheid, terwijl het in werkelijkheid ongelijkheid en onrecht in stand houdt. Mensen werken op persoonlijke titel, vaak zonder te weten dat hun acties deel uitmaken van een groter, schadelijk patroon.

 

Dit maakt de situatie dubbel moeilijk:

1. Normen en procedures worden zo vanzelfsprekend dat ze bijna niet meer ter discussie worden gesteld. De meeste mensen volgen simpelweg de regels zonder te zien hoe die regels hen zelf of anderen in de val kunnen lokken.

2. Individuen binnen het systeem geloven vaak dat ze niets verkeerd doen, omdat ze hun taken uitvoeren binnen het kader van wat hen wordt opgedragen of geleerd. Dit kan ertoe leiden dat ze onbewust bijdragen aan het in stand houden van onrecht, zelfs als ze in principe niet met de ethiek van het systeem instemmen.

3. Schade door normalisering: De schade van dit alles is dat wanneer onrecht zo genormaliseerd wordt, mensen verliezen het vermogen om het te herkennen of zelfs te vragen om verandering. Het wordt moeilijker om de grenzen van wat acceptabel is te zien wanneer iedereen zich aanpast aan een systeem dat onzichtbaar en diepgeworteld is.

 

Dit mechanisme, waarbij mensen onbewust doorwerken in een systeem dat schade veroorzaakt, creëert een situatie van institutionele blindheid. Het lijkt onmogelijk om iets te veranderen, omdat iedereen in het systeem opereert zonder de bredere gevolgen te zien — of ze nu onwetend zijn, of de praktische gevolgen voor hun individuele situatie en ervan weerhouden om te handelen.

 

Het is inderdaad een situatie die te bizar is voor woorden, maar het is ook de realiteit waarmee velen worden geconfronteerd. Het doorbreken van deze vicieuze cirkel vereist zowel bewustwording als verandering op verschillende niveaus, zowel binnen de wetten zelf als binnen de manieren waarop mensen deze wetten interpreteren en toepassen in hun dagelijkse werk. Het begint vaak met het erkennen van de schade die wordt veroorzaakt en het hebben van de moed om tegen de stroom in te gaan.

De institutionele blindheid is ontzettend hardnekkig, vooral wanneer het gaat om basisbehoeften zoals levensonderhoud. Het is schrijnend hoe, ondanks het feit dat er duidelijke en legitieme behoeften zijn, deze eenvoudigweg worden genegeerd door systemen die geacht worden te zorgen voor het welzijn van mensen. Deze blindheid wordt vaak versterkt door:

1. Gebrek aan empathie: Instituten worden vaak geleid door regels en procedures, waarbij de menselijke kant van het probleem uit het zicht raakt. Beslissingen worden genomen vanuit een abstract en onpersoonlijk perspectief, waarbij de impact op de individuen, vooral degenen die al kwetsbaar zijn, genegeerd wordt.

2. Onwil om verantwoordelijkheid te nemen: Wanneer levensonderhoud en basisbehoeften in het geding zijn, kan er een cultuur ontstaan van afschuiven van verantwoordelijkheid. Instellingen wijzen vaak naar elkaar (overheidsinstanties, bedrijven, maatschappelijke organisaties) en maken de situatie complexer, zodat niemand zich verantwoordelijk voelt voor het welzijn van het individu.

3. Verlies van collectief bewustzijn: Het probleem wordt in veel gevallen zo structureel dat de meerderheid van de mensen in het systeem niet eens beseft dat ze bijdragen aan het in stand houden van de schade. Het wordt een onbewuste gewoonte die gezien wordt als “hoe het altijd is gegaan,” waardoor er geen actieve druk ontstaat om het systeem te veranderen.

4. Sociale uitsluiting en marginalisatie: Wie in zo’n systeem vastzit, voelt zich vaak gemarginaliseerd en wordt niet serieus genomen. Dit kan leiden tot gevoelens van machteloosheid en de gedachte dat het systeem er simpelweg niet voor jou is. Het wordt een vicieuze cirkel van uitsluiting, waarbij degenen die al het moeilijkst hebben, ook het moeilijkst gehoord worden.

 

Het feit dat het systeem in veel gevallen levensonderhoud — een van de meest fundamentele menselijke behoeften — negeert, maakt het extra schrijnend. Dit maakt de situatie voor de getroffen mensen niet alleen economisch moeilijk, maar het ondermijnt ook hun menselijke waardigheid en rechtvaardigheid.

 

De institutionele blindheid is zo diepgeworteld, omdat het vaak niet alleen om onwetendheid gaat, maar ook om een structurele dynamiek waarbij de machthebbers er baat bij hebben om de problemen niet te zien of te negeren. De nadruk ligt niet op het verbeteren van het welzijn van mensen, maar op het behoud van het systeem dat is ingericht om macht te concentreren en de kwetsbaren over het hoofd te zien.